Aan de slag met oedeem
Anita Nanhoe & Silvana Naipal
Oedeem (in Ayurveda bekend als shotha) is de ophoping van vocht in de weefsels, wat zwelling veroorzaakt in verschillende delen van het lichaam, zoals de benen, enkels, armen en het gezicht. In de moderne geneeskunde wordt dit vaak verklaard als een verstoring in de circulatie van lichaamsvloeistoffen of een disbalans in de elektrolyten. Ayurveda biedt een diepere, holistische kijk op oedeem, waarbij zowel lichamelijke als energetische oorzaken worden onderzocht en behandeld.
Symptomen per dosha
Kapha, met zijn zware, trage en vochtvasthoudende eigenschappen, kan leiden tot zwelling door vochtretentie, vaak zichtbaar in de onderste ledematen. Kapha-gerelateerd oedeem gaat vaak gepaard met zwaarte, bleekheid en koudheid en is zacht van aard.
Vata, dat verantwoordelijk is voor beweging en circulatie, kan bij onbalans leiden tot een slechte doorbloeding, gasvorming, uitdroging en verstoppingen, waardoor vocht zich in bepaalde delen van het lichaam ophoopt en het soms bewegingsbeperkingen oplevert (denk hierbij aan artritis). Dit oedeem kan koud en licht aanvoelen en is meestal het gevolg van een blokkade in de kanalen (srota’s), die de doorstroming van vloeistoffen belemmert.
Pitta-gerelateerd oedeem komt minder vaak voor. Een onbalans in pitta, dat de warmte en ontstekingsprocessen in het lichaam beheerst, kan resulteren in ontstekingsreacties en vochtophoping. Dit type oedeem kan warm aanvoelen en gepaard gaan met roodheid. Je kunt hierbij bijvoorbeeld denken aan opspelende huidaandoeningen of allergieën.
Hoe kun je oedeem zelf aanpakken?
Een aantal algemene tips zijn zonder Ayurvedische begeleiding op te volgen bij oedeem:
- Eet licht verteerbaar voedsel. Een dieet van warme, gekookte gerechten, zoals soepen en gestoomde groenten, ondersteunt de spijsvertering en vermindert vochtophoping.
- Vermijd zout, suiker en vette voeding. Deze kunnen vochtretentie bevorderen, dus kunnen beter gemeden worden.
- Specerijen zoals komijn, koriander en venkel helpen bij het balanceren van de dosha’s en het verminderen van zwellingen.
- Beweeg regelmatig. Dat hoeft niet zwaar te zijn. Lichte beweging, zoals wandelen of yoga, bevordert de circulatie en helpt bij het afvoeren van opgehoopt vocht.
- Drink warm water. Dit helpt bij het verbeteren van de spijsvertering en voorkomt vochtophoping.
- Beperk je waterinname bij je maaltijden. Dat voorkomt dat de spijsvertering verzwakt.
- Heb je oedeem onder je ogen (puffy eyes)? Gebruik dan verkoelende kompressen of kruiden zoals kamille en aloë vera om de lokale vocht af te voeren.
Waarmee kan een Ayurveda behandelaar je helpen?
De Ayurvedische behandeling van oedeem richt zich op het herstellen van balans door dieet, kruiden, leefstijlaanpassingen en mogelijk ontgiftingsbehandelingen.
- Bij kapha-gerelateerd oedeem zal de behandelaar zich richten op het verminderen van kapha en het bevorderen van drainage. Warmtetherapie door middel van warme kompressen of stoombehandelingen (swedana) kunnen helpen om de circulatie te stimuleren en vochtophoping te verminderen.
- Bij vata-gerelateerd oedeem zal de behandeling zich meer focussen op hydraterende en verwarmende therapieën. Massage met verwarmende oliën, zoals sesam- of mosterdolie, helpt bij de drainage en het stimuleren van de lymfecirculatie, wat de ophoping van vocht kan verminderen.
- Wanneer de oedeem pitta-gerelateerd is, zullen verkoelende en ontstekingsremmende kruiden en methoden door de behandelaar worden toegepast om de ontstekingen te verminderen en de circulatie te ondersteunen.
- De behandelaar kan gerichte kruiden aanbevelen om je spijsverteringsvuur te balanceren en afvalstoffen uit het lichaam te elimineren.
- De behandelaar kan ook op jouw situatie afgestemde diuretische kruiden verstrekken om vochtophoping te verminderen.
- Wanneer dit niet voldoende is, kunnen andere kuren worden toegepast om het lichaam te detoxificeren. Denk aan behandelingen zoals vasti (klysma) en swedana (stoomtherapie).
- Voor oedeem in de onderste ledematen (voeten en benen) kunnen diuretische kruiden en massage toegepast worden.